AI & UX: van strategie tot uitvoering
Een drieluik over het succesvol implementeren van kunstmatige intelligentie in gebruikerservaringen.
Deze drie artikelen vormen een gids voor het ontwerpen van AI-ervaringen die daadwerkelijk waarde toevoegen. Van strategische scoping tot praktische implementatie en kritische evaluatie; elk artikel bouwt voort op het vorige en biedt concrete handvatten voor organisaties die AI willen inzetten zonder in bekende valkuilen te trappen.
Wil je begrijpen hoe jouw organisatie AI effectief kan inzetten? Onze AI Scan laat zien waar de belangrijkste kansen liggen en waar nog werk te doen is.
AI UI Best Practices: Het vormgeven van AI-ervaringen
Het ontwerpen van AI-interfaces vraagt om een andere mindset dan traditionele UX. AI kan veel waarde toevoegen maar ook frustratie en wantrouwen veroorzaken als het ontwerp onvoldoende rekening houdt met gebruikersbehoeften.
Human-centered design blijft cruciaal: hoe laat je de AI werken voor de gebruiker? In dit artikel behandelen we een aantal praktische best practices op het gebied van ontwerpen voor AI.
Feedbackmechanismen: laat zien wat AI doet
Eén van de belangrijkste uitdagingen bij AI is transparantie. Gebruikers moeten begrijpen wat de AI doet en waarom. De volgende feedbackmechanismen helpen hierbij:
Procesindicator (Inference Indicator): Communiceer dat het systeem aan het werk is. Denk aan (werk)woorden als thinking of reasoning die aangeven dat de AI bezig is met het genereren van een antwoord.
Voortgangsindicator (Progress Indicator): Toon de voortgang van complexe taken, bijvoorbeeld door middel van het tonen van percentages. Midjourney laat dit bijvoorbeeld zien tijdens beeldgeneratie.
Leg keuzes uit: Geef context bij aanbevelingen. Netflix toont bijvoorbeeld een matchpercentage om de reden achter een suggestie inzichtelijk te maken.
Bronvermelding (Data Traceability): Laat zien waar informatie vandaan komt, zoals NotebookLM en Perplixity AI doen. Dit vergroot vertrouwen en transparantie.
Vertrouwensscore (Confidence Score): Communiceer hoe zeker de AI is van haar output. Dit helpt gebruikers bij het beter inschatten van een antwoord.
Door deze mechanismen toe te passen, kunnen gebruikers AI-output beter interpreteren en begrijpen. Het helpt ze om effectiever met AI te werken.
Foutafhandeling en fallback-scenario’s
AI kan falen, wellicht vaker dan gebruikers verwachten. Het is daarom essentieel dat gebruikers duidelijke handvatten krijgen om hier op een goede manier mee om te gaan.
Anticiperen op falen en eerlijk communiceren: Anticiperen op falen betekent dat je gebruikers helpt begrijpen hoe en wanneer een AI fouten kan maken. Een goed ontwerp maakt niet alleen de mogelijkheden, maar ook de beperkingen van een systeem inzichtelijk. Wees daarom transparant over wat de AI wel en níet kan. Als gebruikers te veel vertrouwen op de output, kunnen ze verkeerde beslissingen nemen.
Risico’s van hallucinaties: De AI kan onjuiste informatie presenteren (hallucinaties). Omdat de AI overtuigend klinkt, merken gebruikers dit niet altijd. Waarschuw gebruikers en biedt tools om de betrouwbaarheid van de output te controleren.
Fouten voorkomen: Zorg dat de AI geen bugs, crashes of overbodige suggesties genereert en dat de formatting altijd duidelijk en correct is. Hoe vaker deze fouten optreden, hoe meer het vertrouwen in de AI afneemt. Wellicht vanzelfsprekend, maar goed om in het achterhoofd te houden.
Dus, een goed ontworpen fallback-mechanisme kan gebruikers bij de hand nemen en helpen de AI effectief te gebruiken, zelfs wanneer het systeem faalt.
Geleidelijke introductie van AI
Introduceer AI-functies stap voor stap, en in de juiste context. Zo houden gebruikers de controle. Dit doe je middels:
Opt-in en Opt-out: Laat gebruikers zelf kiezen of ze AI-functies willen gebruiken. Forceer geen AI zonder hun toestemming.
Interactieve hints en suggesties: Biedt ondersteuning via duidelijke aanwijzingen of voorgestelde acties, zoals labels of prompts, om de gebruiker te ondersteunen. Laat de gebruiker zelf de controle houden over de keuzes en acties.
Houd AI-functies klein: In plaats van brede of vage AI-toepassingen die alles tegelijk proberen te doen, werken compacte functies veel effectiever. Denk aan slimme, duidelijk afgebakende hulpmiddelen die een specifiek probleem oplossen. Een goed voorbeeld hiervan is de AI-functie in Figma, waarmee je layers automatisch kunt hernoemen. Dit is zowel eenvoudig als nuttig en levert direct waarde tijdens de gebruikersflow.
Proces pauzeren: Geef gebruikers altijd de mogelijkheid om AI-taken te pauzeren of te stoppen, vooral bij kostbare of tijdrovende processen. Zo behouden ze controle over het verloop en kunnen ze tussentijds bijsturen. Denk aan het genereren van een uitgebreid rapport: de gebruiker moet op elk moment op een “Stop” of “Pauze”-knop kunnen klikken om het proces te onderbreken, de tussentijdse resultaten te bekijken of aanpassingen te doen voordat het verdergaat.
Vertrouwen opbouwen door voorspelbaarheid
Vertrouwen in AI ontstaat door voorspelbare en begrijpelijke interacties:
Feedback en controle: Zorg dat gebruikers eenvoudig kunnen beoordelen wat de AI doet. Voorbeelden zijn duimpjes bij Netflix of feedback op suggesties bij Spotify. Dit geeft gebruikers het gevoel dat ze invloed hebben en in controle zijn.
Maak AI niet te menselijk: Geef AI alleen menselijke kenmerken als dat een duidelijk doel dient. Onnodige menselijkheid kan scheve verwachtingen creëren. Dit staat ook wel bekend als the uncanny valley; een effect waarbij technologie die zich te menselijk gedraagt ongemak oproept bij de gebruiker.
Iteratie en testen: Hoe gebruikers verwachten dat een systeem werkt, verandert in de loop van de tijd. Voer vroeg kwalitatief onderzoek uit, zoals interviews of concurrentieanalyse, om inzicht te krijgen in deze verwachtingen en hoe gebruikers denken dat de AI zal functioneren. Zeker voordat je live gaat.
Meerdere output-opties: Geef gebruikers verschillende resultaten of alternatieven, zodat zij zelf kunnen kiezen wat het beste bij hun situatie past. Dit voorkomt dat AI-advies als dwingend wordt ervaren.
Door voorspelbare interacties en duidelijke feedback bouw je vertrouwen en betrokkenheid op bij gebruikers.
Zo onboard je gebruikers naar AI functies
Het is belangrijk om gebruikers een goede introductie te bieden bij nieuwe AI functies.
Bied context: Introduceer AI precies op het moment dat het relevant is.
Voorbeeld: Spotify toont AI-afspeellijsten zodra een gebruiker een nieuwe playlist wil maken.
Zorg voor vindbaarheid: Plaats AI-functies waar gebruikers ze verwachten, bijvoorbeeld in een herkenbaar icoon of menu.
Help bij een leeg canvas: AI kan een startpunt bieden, zoals suggesties of invulvelden wanneer een scherm nog leeg is.
Gebruik prompt wizards: Help gebruikers effectieve input te formuleren via stapsgewijze begeleiding. Dat verhoogt de kwaliteit van de output en de tevredenheid.
Een goede onboarding verlaagt de drempel, maakt de technologie begrijpelijk en bouwt vertrouwen op.
Conclusie
AI UI design draait om balans: transparantie, controle, voorspelbaarheid en context. Door gebruikers inzicht te geven in het AI-denkproces, fouten goed op te vangen, functies stapsgewijs te introduceren en vertrouwen op te bouwen, kan AI waarde leveren. Human-centered design hoort niet 'bovenop' AI te worden gelegd, maar moet de basis vormen.